《部落守卫战》附魔系统魔装精粹 海不在深附魔则名

VI Mehmed
osman. ???? ????
Osmanl? sultan?
3 iyul 1918 – 19 noyabr 1922
?vv?lki	V Mehmed
??xsi m?lumatlar
Do?um tarixi	14 yanvar 1861(2025-08-14)[…]
Do?um yeri	?stanbul, Osmanl? imperiyas?
V?fat tarixi	16 may 1926(2025-08-14)[…] (65 ya??nda)
V?fat yeri	San-Remo, ?mperiya ?yal?ti, Liquriya, ?taliya
D?fn yeri	Süleymaniyy? t?ky?sinin q?biristanl???[d]
Atas?	I ?bdülm?cid
Anas?	Fatma ?erva?idze
H?yat yolda?lar?	?min? Nazik?da Qad?n?f?ndi (–1926), ?adiy? Müv?dd?t Qad?n?f?ndi, N?vvar? xan?m, N?vzad xan?m, S?niy? ?n?irah xan?m
U?aqlar?	Sabiha Sultan, Fatma ülviy? Sultan, Mehmed ?rto?rul ?f?ndi
H?rbi xidm?t
Rütb?si	general-feldmar?al
Monoqram
Vikianbarda ?laq?li mediafayllar

百度 在2017年，苏克马地区更是连续两次发生安全部队巡逻分队遇袭事件，导致近40名士兵阵亡。

VI Mehmed V?hid?ddin (osman. ???? ???? ?????????) (14 yanvar 1861^[…], ?stanbul – 16 may 1926^[…], San-Remo, Liquriya) — son Osmanl? sultan? v? 115-ci ?slam x?lif?si.

H?yat?

?lk ill?ri

14 yanvar 1861-ci ild? Dolmaba??a saray?nda dünyaya g?lmi?dir. Atas? Sultan ?bdülm?cid, anas? is? Gülüstü Qad?n?f?ndidir. 6 ayl?qk?n atas?, 4 ya??nda is? anas? v?fat etmi?, bu s?b?bl? atas?n?n dig?r xan?m? olan ?ay?st? xan?m?n himay?sind? b?yümü?dür. 1870-ci ild? Dolmaba??a saray?nda ke?iril?n m?rasiml? Süleyman ?f?ndi, C?lal?ddin ?f?ndi, S?lah?ddin ?f?ndi, ?zz?ddin ?f?ndi v? Münir? Sultan?n o?lu Sultanzad? ?l?ddin b?yl? birlikd? sünn?t edildi. Ald??? saray t?hsili v? Fateh m?dr?s?sind? ald??? b?zi d?rsl?rl? ?zünü yeti?dirdi. B?yük qarda?? Sultan ?bdülh?mid taxta ??xd?qdan sonra ona h?diyy? etdiyi ??ng?lk?y k??künd? m?skunla?d? v? taxta ??xanad?k burada ya?ad?. Bu s?b?bl? ya?ad??? bu k??k Vahid?ddin k??kü adlanma?a ba?land?. D?vrün Osmanl? v?li?hdi Yusif ?zz?ddin ?f?ndinin g?zl?nilm?z ?lümünün ard?ndan (1 fevral 1916) Osmanl? taxt?n?n r?smi v?li?hdi elan edildi. Bu ünvanla Avstriya-Macar?stan imperatoru I Frans ?osifin c?naz?sind? (1916) v? Alman imperatoru II Vilhelmin xüsusi d?v?tind? i?tirak etdi v? pad?ah? t?msil etdi. Dig?r b?yük qarda?? Sultan Mehmed R??ad?n v?fat?n?n ard?ndan (3 iyul) VI Mehmed ad?yla taxta ??xar?ld?. Ancaq daha ?ox Sultan Vahid?ddin olaraq an?ld?.

S?lt?n?t ill?ri

Milli M?clisd? ke?iril?n andi?m? m?rasimind?n sonra T?l?t Pa?a h?kum?tini v?zif?sind? saxlayaraq sarayda bir q?rargah qurdu v? davam ed?n Birinci Dünya müharib?sini buradan izl?m?y? ba?lad?. ?lk r?smi a??qlamas? is? müharib?nin s?b?b oldu?u q?tl?q v? bahal??a qar?? g?rdüyü t?dbirl?r haqq?nda oldu. Müharib? c?bh?l?rinin a??lmad??? b?lg?l?rd? elan olunmu? h?rbi v?ziyy?ti aradan qald?rd? v? bununla da ?halinin r??b?tini qazand?. Ancaq müharib?nin gedi?at? Osmanl?n?n ?leyhin? idi. F?l?stin v? Suriya ?ld?n ??xm??, Anadolu torpaqlar? t?hlük? alt?na dü?mü?dü. Pad?ah?n f?xri yav?ri olan Mustafa Kamal Pa?a sultana yollad??? teleqrafda sülhd?n ba?qa bir ?ar? qalmad???n? bildirmi?di (7 oktyabr).

Sultan Vahid?ddin ?ttihad?? h?kum?ti istehfaya g?nd?rdi v? ?hm?d Tofiq Pa?a r?hb?rliyind? yeni bir h?kum?t kabinetini qurma?? ?mr etdi. M?clisin yeni sessiyas?n?n a??l???nda ??x?? ed?n Sultan Vahid?ddin Vilson prinsipl?rinin sülh ü?ün t?k yol oldu?unu, ordunun c?sar?tl? ba?lad??? bu v?zif?ni ??r?fl? tamamlamaq ist?diyini bildirdi. Bu ?snada sultana teleqraf yollayan Mustafa Kamal Pa?a yeni qurulacaq h?kum?t kabinetinin r?hb?rliyini ?hm?d ?zz?t Pa?aya verilm?sini v? ?zünün d? H?rbi nazir olmas?n? t?klif etdi. Bu t?klifi q?bul ed?n Sultan Vahid?ddin 14 oktyabr 1918-ci ild? bu v?zif?ni yav?rl?rind?n ?hm?d ?zz?t Pa?aya verdi. H?rbi nazir olan ?hm?d ?zz?t Pa?a, yeni qurdu?u h?kum?t kabinetin? Mustafa Kamal Pa?an?n t?r?fdarlar?ndan Rauf Orbay v? F?thi Okyar? da ?lav? etdi. Sultan Vahid?ddin ged?n sülh dan???qlar?n?n r?hb?rliyin? bac?s? M?diha Sultan?n ?ri F?rid Pa?an? g?tirm?k ist?yirdi. S?dr?z?m is? buna etiraz etdi v? Bahriy? naziri Rauf b?yin r?hb?rliyind?ki türk hey?ti Mudros sülhünü imzalad? (30 oktyabr).

S?lt?n?tinin d?rdüncü ay? tamamlanmam?? ??tin v?ziyy?t? dü??n Sultan Vahid?ddin vaxt qazanma?a ?al??d?. D?vl?tin dü?düyü v?ziyy?td?n ??xmas? ü?ün ?ngilt?r? v? Fransa y?nlü siyas?t yeritm?y? q?rar verdi. Mütt?fiq d?vl?tl?r is? müharib?nin m??lub olanlar?n? c?zaland?rmaq ist?yirdi. Bu s?b?bl? Sultan Vahid?ddin mütt?fiq d?vl?tl?rin g?zünd? günahs?zl???n? sübut etm?k ü?ün bütün hadis?l?ri ?ttihad??lar?n boynuna y?xma?a ?al??d?. ?stanbula g?lm?y? haz?rla?an mütt?fiq d?vl?tl?rin hey?tini qar??lamaq ü?ün yeni bir h?kum?t qurma?a q?rar verdi. Bel? ki, f?aliyy?td? olan ?hm?d Tofiq Pa?a h?kum?ti ?ttihad v? T?r?qqi c?miyy?tinin ?nd? g?l?n üzvl?rinin ?lk?d?n gizlic? qa?mas?na (2–3 noyabr gec?si) g?z yummu? v? bununla da, onlardan t?r?f olduqlar?n? bildirmi?di. Sultan Vahid?ddinin bu q?rar?n?n konstitusiyaya zidd oldu?unu bildir?n ?hm?d ?zz?t Pa?a h?kum?ti is? l??vi g?zl?m?d?n ?z ist?yil? istehfa verdi (8 noyabr).

Sultan Vahid?ddin, yeni h?kum?ti 73 ya??ndak? qudas? ?hm?d Tofiq Pa?an?n (q?z? Fatma ülviyy? Sultan pa?an?n o?lu il? evli idi) r?hb?rliyind? qurdu. ?ki gün sonra is? 60 g?mid?n ibar?t mütt?fiq d?vl?tl?r donanmas? ?stanbula daxil oldu (13 noyabr). Tofiq Pa?a h?kum?tinin m?clisd? t?sdiql?nm?sind?n sonra m?tbuat a??qlamas? ver?n Sultan Vahid?ddin müharib? ?snas?nda ba? ver?nl?rin t?qsirkar?n?n xalq deyil, ?ttihad v? T?r?qqi h?kum?ti oldu?unu v? ?ngilt?r? il? dostlu?un davam? ü?ün ?lind?n g?l?ni ed?c?yini bildirdi. Yenic? qurulan h?kum?td?n is? ?ttihad??lar?n mühakim? edilm?si ü?ün d?rhal f?vq?lad? bir m?hk?m? qurulmas?n? ist?di.

M?clis-i M?busan is? f?vq?lad? m?hk?m?nin ?a??r?lmas? hüququnun konstitusiyaya g?r? ?zl?rin? aid oldu?unu iddia ed?r?k hadis?y? etiraz?n? bildirdi. Sultan Vahid?ddin is? bu ??tin v?ziyy?td?n ??xmaq ü?ün d?vl?tin t?k ?ld?n idar? edilm?li oldu?unu anlad? v? konstitusiyan?n ona verdiyi hüquqla M?clis-i M?busan? l??v etdi (21 dekabr). Yen? konstitusiyaya g?r?, n?vb?ti 4 ayda ke?irilm?li olan se?iml?ri ?lk?nin i??al alt?nda olmas? b?han?sil? t?xir? sald?. Onun mütl?qiyy?t? y?n?lm?sind?, ?lb?tt? ki, xarici faktorlar?n da t?siri vard?. Ke?mi? mütt?fiql?rind?n Bolqar ?ar? o?lu III Borisin lehin? taxtdan ??kilmi?di. Alman imperatoru II Vilhelm taxt?ndan ??kilmi? v? respublika elan edilmi?di. Avstriya-Macar?stan imperatoru I Frans ?osif d? taxtdan ??kildiyi ü?ün Avstriya v? Macar?stan respublikalar? yaranm??d?. Sultan Vahid?ddinin qorxusu is? ?stanbulun ?ld?n ??xmas?, xilaf?t v? s?lt?n?tin aradan qald?r?lmas? idi.

Sultan Vahid?ddin h?kum?tin i?ind? olan ?ttihadp?r?st üzvl?rin uzaqla?d?r?lmas? ü?ün Tofiq Pa?a r?hb?rliyind? ikinci h?kum?t kabinetini qurdu (13 yanvar). ?kinci Tofiq Pa?a h?kum?ti sultana yax?n ??xsl?rd?n ibar?t idi. Sultan Vahid?ddin kütl?vi h?bsl?r? ba?lamadan ?nc? F?rid Pa?a vasit?sil? ingilisl?rin proses? münasib?tini ?yr?nm?y? ?al??d?. Diyarb?kirin ke?mi? qubernatoru R??id b?yin h?bsd?n qa?mas? (25 yanvar) ingilisl?rin t?zyiql?rinin artmas?na s?b?b oldu. Daha ?nc? Daxili ??l?r naziri ?zz?t b?y t?r?find?n ingilisl?r? ad? veril?n 60 n?f?rin 30-u h?bs edilmi?, ingilisl?r bunlardan 23-nün onlara t?slim edilm?sini t?l?b edirdi. H?kum?t is? bu t?klifi q?bul etm?di.

Bu ?snada ?stanbula g?l?n frans?z general? d’Esperey, sultan?n v? h?kum?tin prosesl?ri uzatmas?ndan bez?r?k toplanan batalyonla saraya g?l?c?yini v? ist?dikl?rini alaca??n? s?yl?y?r?k saray? t?hdid etdi. S?dr?z?mi frans?z s?firliyin? ?a??rd?. Frans?zlar ad?n? verdikl?ri 36 n?f?rin h?bs edilm?sini ist?dil?r. Mütt?fiq d?vl?tl?rl? 3 ayd?r raz?l??a g?l? bilm?y?n h?kum?t? etiraz?n? bildir?n Sultan Vahid?ddinin s?rt üslubundan narahat olan Tofiq Pa?a istehfa verdi v? F?rid Pa?a s?dar?t? g?tirildi (4 mart).

Yeni h?kum?t ke?mi? s?dr?z?ml?rd?n S?id H?lim Pa?a da daxil olmaqla ?ttihad v? T?r?qqi c?miyy?tinin ?nd? g?l?nl?rini h?bs etdirdi. Yoz?ad?n Bo?azl?yan b?lg?sinin qubernatoru olan Mehmed Kamal b?yin mühakim?si d?rhal n?tic?l?ndi v? edam c?zas? ?eyxülislam f?tvas? il? sultan?n imzas?yla t?sdiql?ndi. B?yazid meydan?nda edam olunan v? milli ??hid elan edil?n Kamal b?yin c?naz?sinin universitet t?l?b?l?rinin ?ll?ri üz?rind? bayra?a bükülü olaraq da??nmas? mütt?fiq d?vl?tl?rini naraz? sald?. Paris konfrans?na t?msil?i g?nd?rm? ist?yi v? sultan?n m?s?l?ni müzakir? etm?k ü?ün t?l?b etdiyi m?sul ??xsl?rl? g?rü? ba? tutmad?. Mütt?fiq d?vl?tl?r h?kum?tin bütün i?l?rin? qar???rd?. Dig?r yandan sultan, Anadolu v? Rumeliy? ?ahzad?l?rin r?hb?rliyi il? g?nd?rdiyi n?sih?t hey?tl?riyl? xalq? sakitl??dirm?y? ?al???rd?.

Mütt?fiq d?vl?tl?ri ictimai asayi?in t?min edilm?si ü?ün Osmanl? zabitl?rinin Anadoludak? birlikl?r? qo?ulmas?na icaz? verdi. Mustafa Kamal Pa?a da 9. Ordu müf?tti?liyin? t?yin edildi (30 aprel). Sultan Vahid?ddin ?zmirin i??al?ndan sonra istehfa ver?n F?rid Pa?a r?hb?rliyind? ikinci h?kum?t kabineti qurdu (19 may). Yeni qurulan h?kum?t h?bs olunan 23 milliyy?t?ini azadl??a buraxd?. ?ttihad??lar?n h?bs olunmas? v? m?hk?m? prosesi is? t?xir? sal?nd?. Sultan?n sarayda ?a??rd??? s?lt?n?t ?uras?nda (26 may) art?q ?lk?nin yadellil?rd?n azad edilm?si q?rar al?nd?. Bundan narahat olan mütt?fiq d?vl?tl?r h?bs olunan 67 siyasi m?hbusu Malta adas?na sürgün etdi (27 may). N?hay?t, mütt?fiql?rin h?kum?ti Paris konfrans?na d?v?t etm?si n?tic?sind? münasib?tl?r yax??la?d? v? ?ttihad??lar?n h?bsi yenid?n davam etdi. Konfransda i?tirak ed?c?k ??xl?ri ??xs?n se??n Sultan Vahid?ddin F?rid Pa?aya inanmad??? ü?ün Tofiq Pa?an? da hey?t? daxil etdi.

Yunan i??al?na qar?? toplanan siyasi c?miyy?tl?rin ba?lad??? silahl? mübariz? getdikc? gücl?nmi?di. ?ngilsil?r bu milliyy?t?i h?r?kat?n arxas?nda ?ttihad??lar?n oldu?unu iddia ed?r?k sultana t?zyiq edir v? Mustafa Kamal Pa?an?n geri ?a??r?lmas?n? t?l?b edirdi. Bu ?snada sultan?n ya?ad??? Y?ld?z saray?nda b?yük bir yan??n ??xd? (8 iyun). Bütün ??yalar? yanan v? son anda xilas olan Sultan Vahid?ddin "Mill?timin oca?? yan?b, m?n onu dü?ünür?m. m?nim evim yanm??, n? ?n?mi var ?" dedi. V?li?hd ?bdülm?cid ?f?ndi d? sultana m?ktub yazaraq davam ed?n ingilisp?r?st siyas?ti v? F?rid Pa?an?n konfransa g?nd?rilm?sini t?nqid etdi (12 iyun). M?ktubu ?l? ke?ir?n ingilisl?r milliyy?t?il?rin sultana qar?? bir ?evrili? haz?rlad???n? v? Y?ld?z saray?ndak? yan??n?n da bir sui-q?sd n?tic?sind? ??xd???n? iddia ed?r?k meydan? q?z??d?rma?a ba?lad?lar.

Siyasi fikirl?rini daima gizli saxlayan Sultan Vahid?ddin dig?r yandan Mustafa Kamal Pa?an?n geri ?a??r?lmas? t?klifl?rini r?dd edirdi. H?kum?t ??xar?lan qanunla Mustafa Kamal Pa?an? v?zif?d?n alsa da (23 iyun), Sultan Vahid?ddin buna s?ssiz qald?. 3. Ordu müf?tti?i imzas?yla sultana teleqraf ??k?n Mustafa Kamal Pa?a h?kum?tin bu q?rar?ndan ?ikay?t etdi v? laz?m g?l?rs?, bütün v?zif?l?rind?n istehfa verib xalq?n mübariz?sin? qat?laca??n? bildirdi. Sultan Vahid?ddin is? ?zünün v? h?kum?tin ingilisl?rin t?zyiqi alt?nda oldu?unu, bu v?ziyy?td? Mustafa Kamal Pa?an?n Anadoluda qalmas?n?n daha münasib olaca??n? bildirdi. Bu s?b?bl? h?rbi nazirlikd?n onun ad?na 2 ayl?q icaz? alaraq v?ziyy?t sabitl???n? q?d?r hadis?l?rd?n uzaqla?ma?? t?vsiy? etdi.

?ngilis k??fiyyat? is? Anadoludak? milli h?r?kat?n arxas?nda sultan?n v? h?kum?tin oldu?unu anlam??d?. Samsunda ingilisl?rl? Rüf?t b?y aras?nda yaranan g?rginliyin ard?ndan ingilisl?r saraya nota g?nd?rdi v? Mustafa Kamal Pa?an?n h?bs edil?r?k ?stanbula g?tirilm?sini v? Rüf?t b?yin v?zif?d?n al?nmas?n? t?l?b etdi. Sultan Vahid?ddin is? ?rzurumda olan Mustafa Kamal Pa?aya teleqraf ??k?r?k v?ziyy?tin g?rginliyini v? artan t?zyiq s?b?bil? v?zif?d?n al?nd???n? bildirdi (8–9 iyul gec?si). Mustafa Kamal Pa?a is? g?nd?rdiyi cavab m?ktubunda sultan? v? h?kum?ti ??tin v?ziyy?t? salmamaq ü?ün bütün h?rbi rütb?l?rind?n istehfa etdiyini, mill?t v? sultan ad?na mübariz?y? davam ed?c?yini bildirdi.

Sultan Vahid?ddin is? Samsundak? hadis? il? Mustafa Kamal Pa?an?n he? bir ?laq?sinin olmad???n? sübut etm?y? ?al???rd?. Ba? admiral Artur Kaltorpa xüsusi x?b?r g?nd?r?r?k (8 iyul) Ayd?n b?lg?sind?ki yunan zülmünd?n ?ikay?t etdi. ?mrind?ki ordular?n l??v edilm?si, v?ziyy?tin is? t?hlük?li bir hal almas? s?b?bil? t?k ümidinin ?ngilt?r? h?kum?ti oldu?unu bildirdi.

Dig?r yandan s?dr?z?m Paris konfrans?ndan he? bir n?tic? ?ld? etm?d?n geri d?nmü?dü (15 iyul). Ert?si gün sultan?n q?bulunda olan v?li?hd ?bdülm?cid ?f?ndi s?dr?z?min konfransdak? m?vqeyini v? siyas?tini ciddi ??kild? t?nqid etdi. Ancaq sultan imtina ed? bilm?diyi F?rid Pa?a r?hb?rliyind? ü?üncü h?kum?t kabinetini qurdu (20 iyul). Yeni h?kum?t? milli h?r?kat y?nümlü olan Tofiq Pa?a, ?hm?d ?zz?t Pa?a v? ?li Rza Pa?alar da al?nd?. S?dr?z?m is? bir q?rar ??xararaq Anadoluda milli bir konqresin ke?irilm?sin? etiraz etdi. 2 gün sonra Mustafa Kamal Pa?an?n r?hb?rliyind? a??lan ?rzurum konqresi (23 iyul) sultana ba?l? olduqlar?n? bildir?n v? s?dr?z?min verdiyi q?rar? t?nqid ed?n bir teleqraf yollad?. ?ngilisl?r is? h?kum?t? nota g?nd?r?r?k (24 iyul) Mustafa Kamal Pa?an?n üsyankar elan edilm?sini t?l?b etdi. S?dr?z?m, uzun dan???qlar?n ard?ndan Mustafa Kamal Pa?a v? Rauf b?y haqq?nda h?bs q?rar? ??xara bildi (29 iyul). Buna etiraz ed?n ?hm?d ?zz?t Pa?a istehfa verdi. V?li?hd ?bdülm?cid ?f?ndi d?rhal saraya gedib, h?l? d? F?rid Pa?an? qoruma?a ?al??an Sultan Vahid?ddini olduqca s?rt bir dill? t?nqid etdi. ?ngilisl?rin artan t?zyiqi n?tic?sind? Mustafa Kamal Pa?an?n bütün ni?anlar? geri al?nd? v? f?xri yav?rliyi l??v edildi (9 avqust). H?kum?tin bu m?vqeyini t?nqid ed?n Tofiq Pa?a da 2 gün sonra istehfa verdi. H?kum?t 4 sentyabrda ba?layan Sivas konqresin? qar?? f?aliyy?t? ba?lasa da, buna nail ola bilm?di. Mustafa Kamal Pa?a il? sultan aras?nda a??lmaz bir divar h?rüldü. Milli azadl?q h?r?kat? is? r?smi bir h?kum?t qurulanad?k ?stanbulla bütün ?laq?l?rinin k?sildiyini elan etdi (11–12 sentyabr gec?si). Mustafa Kamal Pa?an?n Sivasdan g?nd?rdiyi m?ktubu alan (29 sentyabr) Sultan Vahid?ddin d?rhal h?kum?ti istehfaya g?nd?rdi v? onun m?sl?h?ti il? ?li Rza Pa?an? s?dar?t? g?tirdi (2 oktyabr).

Yeni qurulan h?kum?t? yaln?z milli azadl?q h?r?kat?n? d?st?kl?y?nl?r al?nd?. ?stanbulla Ankara aras?nda 20 gündür ba?l? olan teleqraf x?tti b?rpa edildi.

?li Rza Pa?a h?kum?tind?n naraz? olan mütt?fiql?r sultan?n qorxular?n? t?hrik etm?k ü?ün ?stanbulun g?l?c?yini müzakir? etm?y? ba?lad?lar. ?ngilisl?r türkl?rin ?stanbuldan ??xar?lmas?n? ist?yirdil?r. G?z?n ?ay?l?rd?n narahat olan Sultan Vahid?ddin mütt?fiq d?vl?tl?rin t?msil?il?ri il? g?rü?m?k ist?s? d?, müsb?t cavab ala bilm?di. ?ngilisl?ri raz? salmaq ü?ün m?clisin a??l???n? gecikdirm?y? ?al??sa da, 12 yanvar 1920-ci ild? sonuncu M?clis-i M?busan a??ld?.

Sultan Vahid?ddin x?st?liyini b?han? ed?r?k a??l??a qat?lmad?. G?z?n ?ay?l?r? son qoymaq ü?ün s?hh?tinin pis olmas? haqq?ndak? tibbi aray??lar? q?zetl?rd? d?rc etdirdi. Bu ?snada Mustafa Kamal Pa?a sultana teleqraf ??k?r?k s?hh?tind?n narahat oldu?unu bildirdi. Dig?r yandan Sultan Vahid?ddin d? m?clis üzvl?rini q?bul edir, onlardan milli h?r?kat haqq?nda m?lumat al?rd?.

Bu x?b?rl?rd?n t?la?lanan mütt?fiql?r, Osmanl? ?sg?rl?rinin Topqap? saray? v? Ayasofya ?traf?ndan uzaqla?d?r?lmas?na, sultan? ?ttihad??lardan qorumaq v? Anadoluya qa?mas?na mane olmaq ü?ün Y?ld?z saray?n?n n?zar?t alt?na al?nmas?na q?rar verdi. Sultan?n verdiyi ?mrl? Mustafa Kamal Pa?an?n ni?anlar? geri qaytar?ld? (3 fevral).

Mütt?fiq d?vl?tl?r sultan? s?x??d?rmaq ü?ün London konfrans?nda (5 mart) al?nm?? q?rarla ?stanbulun i??al?n? elan etdi. ?vv?lc? ?stanbuldak? yunan v? erm?nil?rin q?tl edil?c?yi ?ay?l?ri yay?ld?. Ard?ndan ?stanbul r?smi olaraq i??al edildi v? bütün r?smi orqanlar ?l? ke?irildi (16 mart). Milliyy?t?i liderl?r h?bs edil?r?k Maltaya sürgün edildi. H?kum?t 2 apreld? istehfaya getdi. Sultan Vahid?ddin 5 apreld? yenid?n F?rid Pa?a r?hb?rliyind? h?kum?t qurdu. M?clis sultan?n ?mriyl? ba?land? (11 aprel).

N?hay?t, Ankarada toplanan B?yük Mill?t M?clisi toplanaraq (23 aprel 1920) mill?tin yegan? t?msil?isi oldu?unu bütün dünyaya elan etdi. Buna cavab olaraq is? Mustafa Kamal Pa?a v? 5 yax?n adam? haqq?nda ?lüm h?kmü verildi (24 may). ?ox ke?m?d?n Sevr sülhü imzaland? (10 avqust). Buna m?clisin reaksiyas? s?rt oldu. Bel? ki, Sultan Vahid?ddin xain elan edildi v? kür?k?ni F?rid Pa?a haqq?nda ?lüm h?kmü verildi (7 oktyabr).

?ngilisl?rin t?zyiqi il? Tofiq Pa?a yenid?n s?dar?t? g?tirildi (21 oktyabr). Mustafa Kamal Pa?a is? bu h?kum?ti tan?maqdan imtina etdi. Bu ?snada yunanlara qar?? ilk z?f?r olan ?n?nü d?yü?ü ba? verdi. M?clisin 8 fevralda ke?iril?n gizli iclas?nda sultan?n taxtdan endirilm?sin? q?rar verildi. N?hay?t, Sultan Vahid?ddinin Ankara h?kum?tini tan?mamas? n?tic?sind? m?clis s?lt?n?ti v? Osmanl? imperiyas?n? l??v etdi (1 noyabr 1922). Xilaf?tin is? Osmanl? sülal?sin? aid oldu?unu v? TBMM t?r?find?n se?il?c?k ??xs? veril?c?yini bildirdi. H?kum?t adamlar?n?n yar?s? ?lk?d?n qa??r, yar?s? is? ingilisl?r? s???n?rd?. S?lt?n?tin l??vind?n sonra 10 noyabrda ilk d?f? cüm? salaml???na ??xan Sultan Vahid?ddinin oxunan xütb?d? ad? ??kilm?di.

Mühacir?t ill?ri

N?hay?t, ingilisl?rin ?oxdand?r g?zl?diyi an g?ldi. Sultan Vahid?ddin 15 noyabrda f?xri yav?ri v? qayn? Z?ki b?y (xan?m? S?niy? Qad?n?f?ndinin qarda??) vasit?sil? general Harrinqtona müraci?t etdi v? ingilisl?rd?n siyasi s???nacaq ist?di. Sultan?n 17 noyabr 1922 tarixind? cüm? günü ?stanbuldan Malaya adl? g?miyl? ??xar?lmas?na q?rar verildi. Sultan Vahid?ddin o gec? Cihannüma k??künd? qald?. ??xsi ??yalar?ndan ba?qa d?y?rli ??ya v? c?vahir?t almama?a diqq?t yetirdi. Qalaq-qalaq s?n?dl?ri kamind? yand?rd?. Son Osmanl? sultan? Y?ld?z saray?ndan ingilis general? ?arlz Harrinqtonun mü?ayi?ti il? al?nd?. Sultan v? hey?tind?ki 10 n?f?r s?h?r saatlar?nda ingilis batalyonu t?r?find?n Maltaya yola sal?nd?. Maltadak? ingilis qubernatoru sultan? kral V Georq ad?na qar??lad?. Krala t???kkürl?rini bildir?n Sultan Vahid?ddin taxt?ndan v? xilaf?td?n ?l ??km?diyini bildirdi. Bu ?snada is? TBMM ?bdülm?cid ?f?ndini Osmanl? x?lif?si elan etdi (19 noyabr).

Bu ?snada ingilisl?r art?q yük olma?a ba?layan sabiq sultandan xilas olma?a ?al???rd?. ?ngilisl?rin d?st?yi il? Osmanl? imperiyas?na qar?? üsyan qald?ran v? ?r?bistan m?liki olan ??rif Hüseyn sultan? M?kk?y? d?v?t etdi. ?ngilis g?misiyl? Maltadan ayr?lan (5 yanvar 1923) Mehmed Vahid?ddin Port S?id liman?nda Kral Hüseynin o?lu t?r?find?n qar??land?. Daha sonra Süvey?? v? Cidd?y? getdi (15 yanvar 1923). Kral Hüseyn qona??n? 101 top at??il? qar??lad? v? M?kk?y? yola sald?. Fevral ay?n?n sonuna q?d?r M?kk?d? qalan Sultan Vahid?ddin iqlimi daha mülayim olan Taif? getdi. Müs?lman al?mi is? onun Hicaz ziyar?tini t?nqid edirdi.

Hicazda ?ox qalmayan Sultan Vahid?ddin M?kk?y? d?ndü v? F?l?stin? getm?k ist?di (15 mart). Ancaq ingilisl?r buna icaz? verm?di v? sabiq sultan uzun müzakir?l?rd?n sonra ?taliyaya g?nd?rildi. ?talyan h?kum?ti Sultan Vahid?ddini Genuya liman?nda qeyri-r?smi bir m?rasiml? qar??lad? (2 may). Onu qar??layanlar aras?nda qayn? F?rid Pa?a da vard?. San-Remo q?s?b?sind?ki Nobel villas?nda m?kunla?d?. 16 ay burada t?k ya?ayan Sultan Vahid?ddin 1924-cü ild? veril?n Osmanl? sülal?sinin sürgün q?rarar?ndan sonra ail?sin? qovu?du. Ail?nin f?rdl?ri artd??? ü?ün Manolya villas?na k???n Sultan Vahid?ddin Türkiy? s?rh?dl?rind?n k?narda qalan ail? mülkl?rind?n pay almaq ü?ün sürgünd?ki bütün ail? üzvl?rind?n v?kal?t ald?. Ancaq sürgün s?b?bil? Nitsada m?skunla?an ?bdülm?cid ?f?ndi ail? r?isinin ?zü oldu?unu dey?r?k v?kal?t verm?kd?n imtina etdi. Sultan Vahid?ddin ?stanbuldan 20 min ingilis sterlinqi il? ayr?lm??d?. Bu pulun bir hiss?si f?r?ldaq??lar?n ?lin? ke?mi?, bir hiss?si is? ke?mi? qayn? v? f?xri yav?ri olan Z?ki b?y (xan?m? S?niy? Qad?n?f?ndinin qarda??) t?r?find?n San-Remo qumarxanalar?nda itirilmi?di. ?lind? qalan ??xsi c?vahiratlar? satm??, sonda medallar?n? da sat??a ??xarm??d?r. Ancaq medallar?n üz?rind?ki da?-qa??n saxta oldu?unu ?yr?nmi? v? saray z?rg?rl?ri t?r?find?n aldad?ld???n? ?yr?nmi?dir.

V?fat? v? d?fni

16 may 1926 tarixind? s?h?r saatlar?nda Nitsada ya?ayan q?z? Sabiha Sultan?n q?z? oldu?u x?b?rini alan Sultan Vahid?ddin n?v?sinin ad?n?n N?cla olmas?n? ist?di. M?hz h?min günün sonunda ax?am saatlar?nda v?fat etdi. Apar?lan ara?d?rmalarda ?lüm s?b?bi kimi a?ciy?rinin birinin v?r?md?n qurumas? v? ür?k damarlar?n?n tutulmas? g?st?rildi.

D?m??qd?ki VI Mehmedin q?bri

Sultan?n ?ldüyünü e?id?n borclular t?xmin?n 60 min lir?lik borclar?n? t?l?b etdil?r. N?tic?d? Manolya villas?ndak? bütün ??yalar v? m?rhum sultan?n tabutu villan?n zirz?misind?ki ota?a qoyularaq kilidl?ndi. ?talyanlar borc ?d?nil?n?d?k c?naz?nin d?fn edilm?sin? icaz? verm?dil?r. N?hay?t, 1 ay sonra Nitsadak? q?z? Sabiha Sultan s?r?alar?n? sataraq borclar? ?d?di v? c?naz?nin D?m??qd?ki Süleymaniyy? t?ky?sinin q?biristanl???nda d?fn olunmas?na q?rar verildi. Fransa h?kum?tind?n icaz? al?nd? v? tabut at arabas?yla d?miryolu stansiyas?na (15 iyun), oradan is? qatarla Triest? apar?ld?. Burada g?miy? da??nan c?naz?si kür?k?ni ?m?r F?rrux ?f?ndinin n?zar?tind? Beyruta apar?ld?. Oradan qatarla D?m??q? da??nan c?naz? Süleymaniyy? t?ky?sinin h?y?tind? d?fn olundu (3 iyul 1926). M?zar yeri ü?ün qaz?lan yerd?n su ??xmas?yla torpaq ??kmü?, bu s?b?bl? c?naz?nin üz?rind? türb? tikil? bilm?mi?dir.

Ail?si

H?r?mxanas?

• ?min? Nazik?da Qad?n?f?ndi
• S?niy? ?n?irah xan?m
• ?adiy? Müv?dd?t Qad?n?f?ndi
• N?vvar? xan?m
• N?vzad xan?m

O?lan u?aqlar?

• Mehmed ?rto?rul ?f?ndi

Q?z u?aqlar?

• Fatma ülviyy? Sultan
• Ruqiy? Sabiha Sultan

M?nb?

• TBMM Gizli Celse Zab?tlar?, Ankara 1985, I, 132-139, 410-416;
• Atatürk ile ?lgili Ar?iv Belgeleri (1911–1921), Ankara 1982, s. 173-179;
• Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk (1916–1922), Ankara 2003, s. 6-42;
• Lütfi Simavi, Osmanl? Saray?n?n Son Günleri (s.n?r. ?emsettin Kutlu), ?stanbul, ts. (Hürriyet Yay?nlar?), s. 373-538;
• Ali Fuat Türkgeldi, G?rüp ??ittiklerim (Ankara 1949), Ankara 1984, s. 138-264;
• ?bnülemin, Son Sadr?azamlar, IV, 2095–2104;
• Mufassal Osmanl? Tarihi, ?stanbul 1963, VI, 3574-3650;
• Refik Halid Karay, Minelbab ilelmihrab, ?stanbul 1964, s. 113, 117-118, 140;
• Safiye ünüvar, Saray Hat?ralar?m, ?stanbul 1964, s. 119, 124, 138-139;
• Tar?k Mümtaz G?ztepe, Osmano?ullar?n?n Son Padi?ah? Vahideddin Gurbet Cehenneminde, ?stanbul 1968;
• a.mlf., Osmano?ullar?n?n Son Padi?ah? Vahideddin Mütareke Gayyas?nda, ?stanbul 1969;
• G. Jaeschke, Kurtulu? Sava?? ile ?lgili ?ngiliz Belgeleri (trc. Cemal K?prülü), Ankara 1971, s. 4, 12;
• a.mlf., “Mondros’a Giden Yol”, TTK Belleten, XXVIII/109 (1964), s. 151 vd.;
• Bilal N. ?im?ir, ?ngiliz Belgelerinde Atatürk: 1919–1938, Ankara 1973–84, I, 66, 68, 300, 380, 463-464;
• a.mlf., “Vahdettin’in Ka???? ve Sonu”, Cumhuriyet, ?stanbul 26-30 Kas?m 1973;
• ?smail Hakk? Okday, Yanya’dan Ankara’ya, ?stanbul 1975, s. 350, 353, 373-374, 449;
• Mazhar Müfit Kansu, Erzurum’dan ?lümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Ankara 1988, I-II, tür.yer.;
• Do?u Ergil, “Osmanl? Oca??’n?n S?nü?ü”, Milliyet, ?stanbul 30 Kas?m -13 Aral?k 1989;
• Münevver Aya?l?, ??ittiklerim, G?rdüklerim, Bildiklerim, ?stanbul 1990, s. 8-9;
• Ahmet ?zzet Pa?a, Feryad?m (haz. Süheyl ?zzet Furga? – Yüksel Kanar), ?stanbul 1993, II, 14, 19-20, 27-28, 190, 213-214, 278, 454-455;
• R?za Tevfik [B?lükba??], Biraz da Ben Konu?ay?m (haz. Abdullah U?man), ?stanbul 1993, s. 57, 63, 108-109, 189;
• Orhan Kolo?lu, Gazi’nin ?a??nda ?slam Dünyas? (1919–1922), ?stanbul 1994, s. 65, 118, 231, 286, 300, 305, 319;
• Salahi R. Sonyel, Türk Kurtulu? Sava?? ve D?? Politika, Ankara 1991–95, I-II, tür.yer.;
• a.mlf., Kurtulu? Sava?? Günlerinde ?ngiliz ?stihbarat Servisi’nin Türkiye’deki Eylemleri, Ankara 1995, tür.yer.;
• a.mlf., “Son Osmanl? Padi?ah? Vahideddin ve ?ngilizler”, TTK Belleten, XXXIX/154 (1975), s. 257-264;
• a.mlf., “?ngiliz Yüksek Komiseri Sir Horace Rumbold’un Türk Ulusal Ak?m?’na Kar?? Tutumu”, a.e., LVIII/221 (1994), s. 159-184;
• Murat Bardak??, ?ahbaba: Osmano?ullar?’n?n Son Hükümdar? VI. Mehmed Vahideddin’in Hayat?, Hat?ralar? ve ?zel Mektuplar?, ?stanbul 1998;
• Sina Ak?in, ?stanbul Hükümetleri ve Mill? Mücadele, ?stanbul 1983–92, I-II, tür.yer.;
• Enver Ziya Karal, “Mehmed VI”, ?A, VII, 562-566;
• A. J. Mango, “Me?emmed VI Wa?id al-Dīn”, EI2 (?ng.), VI, 984-985.

VI Mehmed Osmanl? sülal?si Do?um: 14 yanvar 1861 V?fat: 16 may 1926
Hakimiyy?t titullar?
S?l?fl?ri  V Mehmed R??ad	Osmanl? ?mperiyas? (???? ????? ??????) Sultan? 3 iyul 1918-1 noyabr 1922	X?l?fl?ri  Yox Osmanl? sultanl???n?n l??vi (Mustafa Kamal Atatürk)
Sünni ?slam titullar?
S?l?fl?ri  V Mehmed R??ad	?slam X?lif?si (????? ???????)	X?l?fl?ri  ?bdülm?cid